Duvara Karşı, Hamburg'daki Türk asıllı Cahit ile Sibelin kimlik arayışını ele alır. İntihar girişimlerinin ardından ruh sağlığı kliniğinde tanışırlar, Sibel baskıcı ailesinden kurtulup cinsel özgürlüğünü elde etmek için Cahiti evlenmeye ikna eder. Karısının ölümü ardından melankolinin dibine batmış Cahit, Sibel’e hisler besleyince işler karışır.
Sibel ve Cahitin Batı-Şark eksenindeki kimlik arayışlarını işleyen diasporik film, şarkiyatçı öğelere sahiptir. Şarkiyatçılık sömürgecilik dönemine dayanan, Batı'nın Doğu'ya karşı stereotipik önyargılarıdır. Tek taraflı bir yazın olan Şarkiyatçılık, Doğu'yu Batı'nın bir negatif imajı gibi görür. Batı rasyonel ve gelişmişken, Doğu statik ve irrasyoneldir.
Filmin sahne geçişlerinde bir grup müzisyen boğazda Türk halıları üzerinde alaturka ezgiler çalar. Tipik bir Şark imgesindeki bu boğaz sahneleri hikayenin İstanbula taşınabileceğini işaret eder. Ayrıca müzisyenlerin boğazda, doğu ile batının birleştiği yerde olmaları, filmin arada kalma temasına işaret eder.
Filmde Cahit karakteri Türk kimliğini bırakmakla kalmayıp Türkleri ekseriyetle sevmez. Türkler için argo "Kanake" kullanır. Türklerden daha rasyonel resmedilmiştir. Sibel'in erkek akrabaları, evli olmalarına karşın geneleve giderler, Cahit ise tutarsızlıklarını yüzlerine vurur.
Ayrıca Sibel'in evden kaçma arzusunu tetikleyen de baskıcı babasıdır. Sibel'in babasının baskıcılığı abisinde devam bulur. Annesi saçları sarıya boyalı bir kadındır, "tesettürlü göçmen karısı" klişesinin aksine Alman bi imaja sahiptir. Akın bu irrasyonel muhafazakar baskıcılığı Türk toplumunun erkek figürlerine yüklemiş, İslam ögesini filme dahil etmekten kaçınmıştır.
Başta Türk normlarını ve tek eşliliği reddeden ikili, birbirlerine hisler besleyince Türkleşmeleri başlar. Sibele hisler beslediğini kabullenen Cahit'in bir mekanda sahneye atılıp Türk müziği eşliğinde dans etmesi Türklüğü de kabullenişini sembolize eder. Sibel de Cahitin hislerine karşılık verir, onu kocası görmeye başlar. Göçmen çiftimizin arzuları stabil degildir, drama hayatlarından eksik olmaz.
Filmin ikinci yarısı karakterlerin Türkleşmelerine yakışır şekilde melodramatikleşir. Cahit, Sibel için -Sibel'in abisi gibi- şiddet uygular, cezaevine girer, Türk erkeği rolünü üstlenir. Sibel namus bekçisi ailesinden kaçmak için İstanbul'a taşınır. Saçını kestirmiş, cinsellikten ve kadınlıktan arınmıştır. Ancak hala düzene aykırıdır, iş kadını Selma'nın yaşam tarzına saygı duymaz, gece hayatına atılır. Hamam'daki (1997) Şark temsiliyetiyle aynı şekilde, İstanbul sokakları karanlık ve tehlikelidir. İstanbul, gece hayatında yalnız takılan Sibel'i cezalandırır. Sibel dibe batar, sokaktaki erkeklere sataşarak tekrar intihar girişiminde bulunur.
Cahit cezaevinden çıkınca Sibeli bulur. Sibel "femme fatale" personasını geride bırakmış, anne rolünü üstlenmiştir. Yine de Cahit'le kaçmayı düşünür. Ama bu kez kendini durdurur. Sibel başta reddettiği geleneksel hayata, Cahit de başta reddettiği memleketine döner. Karakter değişimleri tamamlanmıştır. Karakterlerimizin çalkantılı hikayesi "öz"lerine, Türkiye'ye dönmeleriyle son bulur. İkinci nesil göçmenler olmalarına karşın, Türklük onların özüdür.
Yönetmen Fatih Akın, diasporik temasına karşın filmin Gastarbeiter kimliğini reddeder. "Almancı"ları göçmen değil Alman olarak tanımlar. Akın filmin kimliği konusunda şakalaşsa da aynı şekilde Duvara Karşı da bir Alman filmidir. Fatih Akın, güçlü ve özgür kadın karakterlere yer verir ve tekdüze Türk karakterlerden kaçınır. Bu yönleriyle kimi klişeleri aşan film, Şarkiyatçı perspektifini korur. 2024’te sosyal medyada tekrar popülerlik kazanan film, ulusaşırı eksende kimlik arayışını işler ve Avrupa sanat sinemasında yerini alır.
Kaynakça:
Berghahn, D. (2019). Head-On (Gegen die Wand). Bloomsbury Publishing.
Hıdıroğlu, İ., & Yıldırım, E. (2018). Fatih Akın Filmlerinde Geleneksel Simgelerin Temsili. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1369-1385.
Yücel, A., & Sürmeli, Z. (2019). Sinemada Oryantalist ve Oksidentalist söylem:“Duvara Karşı” Filmi Örneği. İdil, 8(54), 111-125.
Wienen, A., & Holger T. (2004). Gegen die Wand. Das Buch zum Film mit Dokumenten, Materialien, Interviews/K.
