İnsancıklar romanı Dostoyevski'nin ilk romanıdır. Yirmili yaşlarda yazdığı bu roman Dostoyevski'nin "Yeni Gogol doğdu." olarak anılmasına sebep olur. Aslında bu kitap Dostoyevski’nin yazarlık kariyerine sağlam bir giriş yapmasına yardımcı olmuştur. Çünkü böylesi genç bir insandaki yeteneğin bu kadar kuvvetli olarak dışarı yansıtılabilmesi çok sık görülen bir şey değildir. İnsancıklar, hissettirdikleriyle, yazarının yaptığı tespitlerle dünya edebiyatında ayrı bir yere sahip. Aradan geçen onlarca yıl sonra bile Dostoyevski'nin her romanı her hikayesi pek çok kişi için başucu kitabı, yol gösterici olarak anılmasına sebep oluyor. En çok şaşırtıcı olan ise yirmili yaşlarda birinin bu kadar güçlü bir algı ve yorumlama gücünün bulunması ve bu gücü eserlerine aktarabilecek kuvvette olması. Bu nedenle ki bugün bile hâlâ böylesi bir yeteneğe şaşırabiliyoruz.
Roman Varvara Alekseyevna isminde hem yetim hem öksüz bir genç kız ve düşük rütbeli bir memur olan Makar Alekseyeviç arasında geçen mektuplaşmalardan oluşuyor. Makar Alekseyeviç, Varvara Alekseyevna'nın akrabası olarak tanımlıyor kendini fakat aslında bir akrabadan daha ötesi. İki insan birbirine değer verince, birbirlerine ait tüm boşlukları doldurabiliyorlar. Bu yüzden Makar ve Varvara'nın birbirine verdiği değer sayesinde Makar Alekseyeviç bazen bir ağabey, akraba, arkadaş, sevgili ve daha pek çok konumda bulunmuştur Varvara için. Hem yetim hem öksüz olup bir de genç yaşında yoksullukla mücadele eden bir genç kız için Makar Alekseyeviç gibi birinin varlığı sığınılacak bir liman gibidir. Makar Alekseyeviç yalnızca maddi açıdan değil, hatta Varvara her ne kadar ihtiyaç duysa da pek çok kez Makar’dan maddi desteği kabul etmek istememiştir, manevî açıdan da genç kızın en büyük destekçisi ve dostu olmuştur.
Dostoyevski İnsancıklar kitabında bizlere kavuşulmayan bir aşkı da göstermektedir. İki karakter arasında geçen mektuplardan oluşan kitabımız oldukça gerçekçidir. Karakterlerimiz yoksullukla mücadele etmektedir öyle ki bu mücadeleye Varvara artık dayanamaz ve zengin olan Bıkov ile evliliği kabul eder. Kitapta bu evlilik sonucunda Makar’ın Varvara’ya mektubuyla bitmektedir. Bu mektupta Makar, Varvara’ya onu ne kadar çok sevdiğini bu evliliği yapmamasını istediğini yazmaktadır. Varvara’nın ise bu evliliği hiç istemediği yazdığı son mektubu gözyaşlarıyla ıslanması sonucu anlaşılıyor. Kitap yazarın ilk kitabı olması rağmen duygu geçişleri çok net anlaşılıyor. Kitap okurken karakterlerin hüzünlerini sevinçlerini çok derin hissediyorsunuz. Zamanla kendinizi karakterlerden birinin yerine koyup onunla aynı duygu durumunu hissetmeye başlıyorsunuz. Dostoyevski’nin insancıklar kitabı diğer kitaplarından farklı olarak betimlemeleri oldukça kısa tutulmuş bir kitaptır. Oldukça akıcı ve sürükleyici hikayesiyle insanı kendine çekmektedir.
Sonuç olarak, İnsancıklar Dostoyevski’nin ilk kitabı olmasına rağmen oldukça fazla beğeni toplamıştır. Bazı yazarlara göre İnsancıklar Dostoyevski’nin “Palto”su olarak adlandırılmaktadır. İnsancıklar, kitabında birçok duyguyu hissederken sizleri gerçeklik algısından da uzaklaştırmayacak bir eserdir. Kitapta Makar ve Varvara’nın birbirleri için yaptığı fedakarlıklar hem üzülecek hem de sevinilecek bir duygu yoğunluğu yaşanılmasına neden oluyor. Dostoyevski'nin İnsancıklar adlı kitabının ilk kitabı olmasına rağmen harika bir kitap serisi olduğu söylenebilir. Bu yoksulluğu ve onların duygularını çok iyi anlıyorsunuz ve okudukça derin bir hüzün yaşıyorsunuz. İlk kitabını okuduktan sonra diğer eserlerinin birer başyapıt olduğunu daha iyi anlayacaksınız.
